Jura Gajdzica
województwo śląskie, powiat cieszyński, gmina Goleszów, Cisownica, Śląsk Cieszyński, Pogórze Cieszyńskie
Lokalizacja
49°43'3.72"N, 18°45'38.817"E
Opis
Jura Gajdzica (1777-1840 r)., był gospodarzem, furmanem, bibliofilem, autorem pierwszego w Polsce ekslibrisu chłopskiego, a przede wszystkim jednym z najsławniejszych śląskich "piśmiorzy", czyli autorów chłopskich "zapiśników" (pamiętników).
Urodził się w przysiółku na Pasiekach w Małej Cisownicy 19 grudnia 1777 r. Jego rodziacami byli Jerzy oraz Maria z domu Malec. Przypuszcza się, że nad wykształceniem Jury czuwała jego matka i nauczyła go pisać oraz czytać na katechizmie Zasadiusa, modlitewniku Twardego czy postylli Dambrowskiego. Dorastał w atmosferze pobożności, domowych nabożeństw oraz poszanowaniu do książki. W 1794 roku Jura objął gospodarstwo po swoim ojcu. Mimo zdolności i chęci zdobywania wiedzy musiał zająć gospodarstwem oraz pracą furmana.
Jego "zapiśniki" zachowały się i są do dziś bogatym źródłem wiedzy historycznej i socjologicznej o Śląsku Cieszyńskim i jego mieszkańcach początków XIX wieku. Pierwsza część jego pamiętnika pt. "Nieco z kroniki Cieszęski" zawiera chronologię ważnych dla Śląska Cieszyńskiego wydarzeń do końca XVIII wieku. Część druga pt. "Dlo pamięci rodu ludzkiego", obejmująca lata 1805-1840 stanowi zapiski autora z czasów, gdy jako furman woził rudę żelaza ze Słowacji do ustrońskiej huty lub przemierzał szlak solny od Wieliczki po Preszburg (Bratysławę). Jura Gajdzica zbierał książki i miał w posiadaniu niezwykle obszerny, jak na chłopa, zbiór ksiązek z wieloma starodrukami (ponad 60 tomów), po części własnoręcznie oprawionymi. Przypuszczalnie od roku 1812 używał jako pierwszym w Polsce chłopskiego ekslibrisem. Pamiętnik Jury Gajdzicy otrzymał od wnuka Jury Jan Wantuła w czasie pierwszej wojny światowej, który był znanym działaczem i pisarzem ludowym z Ustronia. Wantuła opublikował pamiętnik Gajdzicy w 1930 r. na łamach „Zarania Ślaskiego”.Publikacja wywołała spore zainteresowanie naukowców.
Jura Gajdzica zmarł 16 lutego 1840 r. w Cisownicy Pasiekach. Został pochowany na cmentarzu ewangelickim w Cisownicy.
16 lutego 2010 roku, w 170 rocznicę śmierci Jury Gajdzicy otwarto Izbę Pamięci Jury Gajdzicy. Znajduje się w Cisownicy Pasiekach na terenie dawnego gospodarstwa Jury tzw.”Gajdzicówki”.
Postać Jury Gajdzicy została upamiętniona Zofia Kossak w opowiadaniu pt. „Nieporozumienie” (w tomie pt. „Bursztyny”).
Na podstawie
http://cisownica.org.pl/
Tagi
pamiętnik, dziennik, ex-libris, kultura ludowa, furman, "Zaranie Śląskie", wozak, patent tolerancyjny, bibliofil, pamiętnikarz
